Đất đai là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá của mỗi quốc gia, vì vậy, để quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên này, mỗi quốc gia trên thế giới đều có những quy định quản lý cụ thể. Việt Nam là đất nước đang phát triển với tốc độ đô thị hóa nhanh, do đó, nghiên cứu kinh nghiệm quản lý đất đai của một số nước trên thế giới, từ đó đề xuất những gợi ý cho Việt Nam là việc làm có ý nghĩa trong quá trình đưa nước ta đô thị hóa theo hướng bền vững.Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất là một trong những nội dung quan trọng trong quản lý đất đai, bảo đảm đất đai được quản lý thống nhất, sử dụng hợp lý, tiết kiệm và phục vụ hiệu quả cho phát triển kinh tế – xã hội. Ở Việt Nam, công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được “luật hóa” và bắt đầu triển khai chính thức từ khi Luật Đất đai năm 1987 có hiệu lực thi hành. Trong những năm qua, các quy định pháp luật về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã tạo hành lang pháp lý và trở thành công cụ hữu hiệu trong công tác quản lý nhà nước về đất đai. Tuy nhiên, chất lượng quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất chưa đáp ứng được yêu cầu, vẫn còn một số tồn tại, vướng mắc trong quá trình thực hiện. Sau đây là một số thông tin, kinh nghiệm về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của một số quốc gia trên thế giới để Việt Nam tham khảo trong quá trình sửa đổi Luật Đất đai.
Quy hoạch sử dụng đất (Quy hoạch không gian) tại Trung Quốc, bao gồm:
A- Quy hoạch không gian quốc gia (quy hoạch sử dụng đất). Phạm vi bao gồm (1)- quy hoạch sử dụng đất tổng thể (quy hoạch tổng thể), (2)- kế hoạch sử dụng đất cụ thể của ngành và (3)- kế hoạch sử dụng đất chi tiết. Quy hoạch sử dụng đất tổng thể (quy hoạch tổng thể) được lập cho cả nước, từng vùng, tỉnh tương ứng với quy hoạch cấp quốc gia và cấp vùng, là quy hoạch được lập theo Luật Quản lý đất đai. Luật Quản lý đất đai quy định rằng quy hoạch của cơ quan hành chính cấp dưới phải tuân theo quy hoạch của cơ quan hành chính cấp trên.
Nội dung quy hoạch sử dụng đất ở Trung Quốc thường bao gồm các yếu tố sau:
1. **Zoning (Phân khu):** Xác định mục đích sử dụng đất cho từng khu vực cụ thể, bao gồm khu vực dành cho đô thị, công nghiệp, nông nghiệp, dự án công cộng, và môi trường.
2. **Bảo vệ môi trường:** Quy hoạch sử dụng đất thường liên quan đến bảo vệ môi trường và tự nhiên, đặc biệt là việc giữ gìn và phục hồi các khu vực sinh quyển, vùng ngập lụt, và các khu vực quan trọng về mặt sinh thái.
3. **Phát triển đô thị và hạ tầng:** Quy hoạch đặt ưu tiên vào việc phát triển đô thị thông minh và bền vững, cũng như cải thiện hạ tầng giao thông để hỗ trợ sự phát triển kinh tế và xã hội.
4. **Bảo tồn di tích lịch sử và văn hóa:** Đảm bảo bảo tồn và phát triển các di tích lịch sử, văn hóa quan trọng, nhằm duy trì bản sắc văn hóa và lịch sử của quốc gia.
5. **Quản lý sử dụng đất nông nghiệp:** Tăng cường năng suất nông nghiệp, bảo vệ đất đai và nguồn nước, cũng như khuyến khích các hình thức nông nghiệp bền vững và hiệu quả.
6. **Hỗ trợ dự án công cộng:** Đặt kế hoạch và phân khu cho các dự án quan trọng như trường học, bệnh viện, công viên, và các cơ sở hạ tầng quan trọng khác.
Nội dung quy hoạch sử dụng đất thường là kết quả của sự cân nhắc cân đối giữa các yếu tố kinh tế, xã hội, môi trường và văn hóa, với mục tiêu là tạo ra một môi trường sống bền vững và phát triển toàn diện cho cộng đồng.
Cụ thể, quy hoạch sử dụng đất ở Trung Quốc thường đi qua các bước sau:
1. **Đánh giá Nhu cầu và Tình hình Hiện tại:**
– Đánh giá nhu cầu đất cho các mục đích khác nhau như đô thị, công nghiệp, nông nghiệp và dự án công cộng.
– Phân tích tình hình hiện tại của đất đai, vùng lãnh thổ, và môi trường tự nhiên.
2. **Xác định Mục Tiêu và Chính Sách:**
– Xác định mục tiêu dài hạn cho sử dụng đất và đặt ra chính sách liên quan, như chính sách đô thị hóa, bảo vệ môi trường và nâng cao năng suất nông nghiệp.
3. **Phân Khu và Đặc Điểm Đặc Trưng:**
– Phân chia khu vực thành các phân khúc có đặc điểm và mục đích sử dụng đất khác nhau.
– Đặt ra các quy định chi tiết cho từng loại khu vực.
4. **Quản Lý Đất Nông Nghiệp và Bảo Tồn Môi Trường:**
– Đưa ra chính sách để bảo vệ và quản lý đất nông nghiệp, giữ lại vùng đất xanh và bảo tồn môi trường tự nhiên.
5. **Phát triển Hạ Tầng và Đô Thị:**
– Xây dựng kế hoạch phát triển hạ tầng, bao gồm đường sá, giao thông công cộng, và tiện ích khác.
– Quy hoạch mở rộng và xây dựng đô thị thông minh và bền vững.
6. **Hỗ Trợ Dự Án Công Cộng và Văn Hóa:**
– Đặt ra kế hoạch cho các dự án quan trọng như trường học, bệnh viện, công viên, và các công trình văn hóa khác.
7. **Thực Hiện và Điều Chỉnh:**
– Triển khai kế hoạch và theo dõi tiến độ thực hiện.
– Điều chỉnh chính sách và kế hoạch theo thời gian dựa trên phản hồi và thay đổi trong môi trường xã hội và kinh tế.
Các bước này thường được thực hiện thông qua sự hợp tác giữa các cấp chính phủ địa phương và quốc gia, với sự tham gia của cộng đồng và các chuyên gia ngành để đảm bảo tính cân nhắc đầy đủ và sự bền vững trong quy hoạch sử dụng đất.
B- Quy hoạch thành thị và nông thôn.
Trong quy hoạch thành thị, Trung Quốc đặt mục tiêu xây dựng các đô thị thông minh và bền vững, hỗ trợ nâng cao chất lượng cuộc sống và môi trường. Công nghệ và hạ tầng giao thông được đặc biệt chú trọng để giảm ùn tắc và nâng cao hiệu quả vận chuyển.
Trong khi đó, quy hoạch nông thôn của Trung Quốc tập trung vào nâng cao năng suất nông nghiệp thông qua sự đổi mới kỹ thuật, phát triển thị trường nông sản, và cải thiện hệ thống hỗ trợ nông dân. Chính sách nhằm mục tiêu giảm khoảng cách phát triển giữa thành thị và nông thôn, đồng thời cải thiện điều kiện sống và cơ sở hạ tầng ở khu vực nông thôn.
Cả hai lĩnh vực này đều liên quan chặt chẽ và đều có sự hỗ trợ từ chính sách quốc gia để đảm bảo sự cân bằng và phát triển bền vững cho cả thành thị và nông thôn.
Thực hiện quy hoạch thành thị và quy hoạch nông thôn ở Trung Quốc thường bao gồm các bước như sau:
**Quy hoạch thành thị:**
1. **Đặt mục tiêu và chiến lược:** Xác định mục tiêu dài hạn và chiến lược phát triển cho thành thị, liên quan đến kinh tế, xã hội, và môi trường.
2. **Đánh giá tình hình hiện tại:** Phân tích các yếu tố như dân số, hạ tầng, kinh tế, và môi trường để hiểu rõ bức tranh hiện tại.
3. **Xác định khu vực chiến lược:** Chọn các khu vực có tiềm năng phát triển cao để đầu tư và phát triển hạ tầng.
4. **Phát triển kế hoạch chi tiết:** Lập kế hoạch chi tiết cho việc xây dựng hạ tầng, các khu đô thị mới, và cải thiện môi trường sống.
5. **Thực hiện và giám sát:** Triển khai kế hoạch và theo dõi tiến độ thực hiện, thực hiện điều chỉnh cần thiết.
**Quy hoạch nông thôn:**
1. **Đánh giá tiềm năng nông nghiệp:** Xác định khả năng sản xuất nông nghiệp, đánh giá nhu cầu thị trường, và phân loại các loại cây trồng.
2. **Phân định vùng kinh tế nông thôn:** Chia khu vực nông thôn thành các vùng có đặc điểm và tiềm năng kinh tế khác nhau.
3. **Phát triển hệ thống hỗ trợ:** Tạo điều kiện thuận lợi cho nông dân bằng cách cải thiện hạ tầng, giáo dục nghề nghiệp, và cung cấp các dịch vụ hỗ trợ.
4. **Khuyến khích đầu tư:** Tạo ra các chính sách hỗ trợ và khuyến khích đầu tư từ doanh nghiệp vào nông thôn, giúp thúc đẩy nền kinh tế địa phương.
5. **Giám sát và điều chỉnh:** Liên tục theo dõi hiệu suất thực hiện, đánh giá và điều chỉnh chiến lược nông thôn theo thời gian.
Quy hoạch thành thị và nông thôn thường được thực hiện thông qua sự hợp tác giữa các cấp chính phủ địa phương và quốc gia, cùng với sự tương tác của cộng đồng và các bên liên quan khác.
Từ năm 1996, để đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và bảo vệ hệ sinh thái quốc gia, Chính phủ Trung Quốc thực hiện hệ thống quản lý đất đai nghiêm ngặt, tập trung vào bảo vệ đất canh tác và quản lý đất xây dựng. Quy hoạch tổng thể sử dụng đất xác định “ba ranh giới và bốn khu vực”, có quy định về không gian rõ ràng cho từng khu vực khác nhau.
“Ranh giới khu vực cấm” quy định ranh giới giữa các khu vực được phép phát triển và khu vực không được phát triển. “Khu vực cấm xây dựng” xác định các khu vực chính như khu bảo tồn thiên nhiên, rừng, môi trường sống hoang dã cần được bảo vệ và các khu vực có nguy cơ cao đối với thảm họa địa chất. Không được điều chỉnh ranh giới khu vực cấm trong giai đoạn quy hoạch 15 năm. Trong các khu vực được phép phát triển, có ba khu vực được xác định:
- “Khu vực xây dựng” là đất xây dựng đô thị hiện tại, cộng với các khu vực gia tăng dự kiến trong giai đoạn quy hoạch tới mức diện tích đất tối đa theo quy định. Trong giai đoạn quy hoạch, phải giữ nguyên tổng diện tích đất xây dựng, mặc dù bố trí không gian có thể được điều chỉnh thông qua thủ tục pháp lý.
- “Khu vực xây dựng có điều kiện” là khu vực liền kề khu vực xây dựng và phù hợp cho xây dựng. Trong khu vực này, có thể xin phê duyệt xây dựng với điều kiện là diện tích đất xây dựng mới tương ứng bị trừ vào khu vực xây dựng.
- “Khu vực xây dựng hạn chế” là các khu vực bên ngoài khu vực xây dựng, khu vực xây dựng có điều kiện, khu vực cấm xây dựng. Việc sử dụng đất chủ yếu là cải tạo đất và bảo tồn đất nông nghiệp cơ bản. Việc xây dựng thành phố, thị xã, làng bản được kiểm soát chặt chẽ trong khu vực này.
H.A.I lược dịch từ nhiều nguồn tài liệu
